Ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Αθλητικού Τύπου (ΠΣΑΤ) δημοσιεύει τις ομιλίες των προσκεκλημένων εισηγητών του 8ου Διεθνούς Σχολείου Αθλητισμού που διοργανώθηκε με επιτυχία στις εγκαταστάσεις της Διεθνούς Ολυμπιακής Ακαδημίας (ΔΟΑ), στην Αρχαία Ολυμπία, το τριήμερο 27-29 Οκτωβρίου 2021.
Η δημοσιογράφος και νομικός, Βάσω Μώραλη, η πρώτη γυναίκα που μετέδωσε αγώνα ποδοσφαίρου (στις 19 Ιουνίου 1983) σπάζοντας την ανδρική κυριαρχία ως αθλητική συντάκτρια, αλλά και η πρώτη γυναίκα μέλος του ΠΣΑΤ στην Ιστορία, καθήλωσε τους παρευρισκόμενους με την εισήγησή της, μέσω διαδικτυακής σύνδεσης, στην ενότητα «Η ισότητα των φύλων στον Αθλητισμό και τα ΜΜΕ – Παρίσι 2024» του 8ου Διεθνούς Σχολείου.
Η διακεκριμένη δημοσιογράφος, Βάσω Μώραλη, στην ομιλία της με τίτλο «Ισότητα των φύλων στον Αθλητισμό και στον Αθλητικό Τύπο: από την προσωπική εμπειρία στη γενική εικόνα» έκανε αναδρομή στα «2.800 χρόνια αθλητικής ανισότητας», έδωσε σημαντικά στοιχεία για τον «γυναικείο αθλητισμό στη σύγχρονη εποχή», καθώς και για τη σταδιακή αύξηση του αριθμού των γυναικών στον παγκόσμιο αθλητισμό. Βάσει αποτελεσμάτων ερευνών, όπως τόνισε η Βάσω Μώραλη, «η μερίδα του λέοντος στην προβολή ανήκει στον ανδρικό αθλητισμό, ενώ έκανε αναφορά στην μικρή εκπροσώπηση των γυναικών σε θέσεις εξουσίας και διοίκησης στον αθλητισμό.
Η Βάσω Μώραλη έδωσε επίσης έμφαση στις διακρίσεις που γίνονται εις βάρος αθλητών που ανήκουν στη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, δηλαδή των ομοφυλοφίλων, των τρανσέξουαλ και άλλων.
Στο τελευταίο μέρος της ομιλίας της, η Βάσω Μώραλη εστίασε στην «ανισότητα των φύλων στα ΜΜΕ».
Αναλυτικά, η εισήγηση της δημοσιογράφου Βάσως Μώραλη κατά τις εργασίες του 8ου Διεθνούς Σχολείου του ΠΣΑΤ:
«Αγαπητές κι αγαπητοί συνάδελφοι,
Φίλτατοι συμμετέχοντες και φίλτατες συμμετέχουσες στο Διεθνές Σχολείο του Πανελληνίου Συνδέσμου Αθλητικών Συντακτών,
Χαίρομαι πολύ που είμαι ξανά μαζί σας –έστω και μέσω διαδικτύου, λόγω γεωγραφικής απόστασης (περίπου 730 χλμ.) και των ειδικών συνθηκών της πανδημίας, που δεν επιτρέπει δυστυχώς τις πολλές και εύκολες μετακινήσεις την τελευταία διετία!
Το θέμα της εισήγησής μου είναι: “Ισότητα των φύλων στον Αθλητισμό και στον Αθλητικό Τύπο: από την προσωπική εμπειρία στη γενική εικόνα”.
2.800 ΧΡΟΝΙΑ ΑΘΛΗΤΙΚΗΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑΣ
Το ζήτημα της ισότητας των φύλων στον Αθλητισμό είναι τόσο παλιό, όσο κι ο ίδιος ο Αθλητισμός. Αν πάρουμε, δηλαδή, ως αφετηρία για την εμφάνιση του οργανωμένου Αθλητισμού στον κόσμο τους πρώτους (καταγεγραμμένους επίσημα) Ολυμπιακούς Αγώνες, στον τόπο που έχετε το προνόμιο να βρίσκεστε αυτή τη στιγμή, στην Αρχαία Ολυμπία το 776 π. Χ., μετράμε ήδη 28 αιώνες (2.800 χρόνια) ανισότητας…
Στους Ολυμπιακούς Αγώνες της αρχαίας Ελλάδας είναι πασίγνωστο πως οι γυναίκες δεν γίνονταν δεκτές ούτε καν μεταξύ των θεατών! Η απαγόρευση μάλιστα ήταν τόσο αυστηρή, που αν κάποια τολμηρή έκανε την αποκοτιά να παρεισφρήσει στους χώρους των Αγώνων και εντοπιζόταν, την περίμεναν η δημόσια διαπόμπευση και η ποινή του θανάτου! Ίσως να θυμάστε την περίπτωση της Ροδίτισσας αρχόντισσας Καλλιπάτειρας, κόρης – συζύγου και μητέρας Ολυμπιονικών, που κατάφερε να μεταμφιεστεί και να διεισδύσει στις τάξεις των θεατών στο αρχαίο Στάδιο, για να καμαρώσει τους γιους της Ολυμπιονίκες! Όμως, αφού εντοπίστηκε θεωρήθηκε ιερόσυλη με την ποινή του θανάτου να κρέμεται στο κεφάλι της. Και σώθηκε μόνο επειδή οι δικαστές υπέκυψαν στις παρακλήσεις της ίδιας και μεγαλόψυχων ανδρών – θεατών, χαρίζοντάς της τη ζωή λόγω των Ολυμπιονικών συγγενών της.
Από την άλλη πλευρά, βέβαια, από ένα χρονικό σημείο κι ύστερα καθιερώθηκαν τα Ηραία (προς τιμήν της Θεάς Ήρας), ως αγώνες ανύπαντρων νέων γυναικών, που διεξάγονταν επίσης στον χώρο της αρχαίας Ολυμπίας –πριν από την έναρξη των ανδρικών αγώνων. Στα Ηραία τα κορίτσια αγωνίζονταν για μία μέρα μόνο σε δρόμους ταχύτητας –σε αντίθεση με τους άνδρες, που στους Ολυμπιακούς Αγώνες αγωνίζονταν αρχικά σε δρόμους ταχύτητας, αλλά σύντομα επεκτάθηκαν και σε δρόμους αντοχής, στο άλμα, στον ακοντισμό, στη δισκοβολία, στην πάλη, στην πυγμαχία, στο παγκράτιο, στους ιππικούς αγώνες και στις αρματοδρομίες. Μόνο σ’ αυτές τις τελευταίες, στις αρματοδρομίες, επιτρεπόταν και η συμμετοχή γυναικών έμμεσα: υπό την έννοια ότι μπορούσαν γυναίκες να είναι ιδιοκτήτριες άρματος και να στέφονται και Ολυμπιονίκες (γιατί η πρωτιά ανήκε στον ιδιοκτήτη του άρματος κι όχι στον ηνίοχο, που το οδηγούσε). Για παράδειγμα η Σπαρτιάτισσα βασιλοπούλα Κυνίσκα, η πρώτη γυναίκα Ολυμπιονίκης της αρχαίας Ελλάδας –που άρματα ιδιοκτησίας της νίκησαν μάλιστα σε δύο συνεχόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες (το 396 και το 392 π.Χ.)!
Με εξαίρεση τέτοιες ελάχιστες περιπτώσεις στα περίπου 1.200 χρόνια τέλεσης των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων, οι γυναίκες δεν είχαν δικαίωμα εισόδου στο άβατο του ανδρικού Αθλητισμού μέχρι ουσιαστικά το 1900, στους δεύτερους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες (στο Παρίσι).
Μετά την κατάκτηση της Ελλάδας από τους Ρωμαίους (το 146π.Χ.), οι εισβολείς επέβαλαν τη συμμετοχή και αξιωματούχων τους ή άλλων Ρωμαίων πολιτών στους Αγώνες της Ολυμπίας. Έτσι, οι Ολυμπιακοί Αγώνες έχασαν σιγά σιγά τον αποκλειστικά ελληνικό χαρακτήρα τους κι οι συμμετοχές σ’ αυτές επεκτάθηκαν σ’ όλο τον γνωστό τότε δυτικό κόσμο, που αποτελούσε τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Ο Αθλητισμός έγινε τρόπος ζωής για τους Ρωμαίους και για κάποιες Ρωμαίες, όπως απεικονίζουν ψηφιδωτά του 4ου μ.Χ. αιώνα, με αθλήτριες σε διάφορα αγωνίσματα, που ανακαλύφθηκαν στη Σικελία (στη Βίλα Ρομάνα ντελ Καζάλε). Τη Σικελία με τη μεγάλη ελληνική παρουσία και παράδοση, βέβαια…
Στην άλλη πλευρά της γης, στην αναπτυγμένη πολιτισμικά Κίνα, υπάρχουν γραπτές και εικονογραφημένες μαρτυρίες τον 10ο αιώνα μ.Χ. ότι γυναίκες των ανώτερων κοινωνικά στρωμάτων έπαιζαν το πολύ δημοφιλές ανδρικό παιχνίδι cuju (τσου-chου). Ένα παιχνίδι με μία κάπως μικρή μπάλα, που είχε πρωτοεμφανιστεί ιδίως στις τάξεις του κινέζικου στρατού γύρω στον 3ο αιώνα π.Χ. Οι παίκτες κλωτσούσαν τη μπάλα, με σκοπό να την σπρώξουν σ’ ένα δίχτυ και να σκοράρουν. Ένα είδος προγόνου του ποδοσφαίρου, σα να λέμε…
Ο ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΣ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ
Το ανερχόμενο φεμινιστικό κίνημα του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα οδήγησε και στην αύξηση της κοινωνικής πίεσης για μεγαλύτερη συμμετοχή των γυναικών στον Αθλητισμό. Έτσι, παρά τις αντιρρήσεις του ιδρυτή των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, του Πιέρ ντε Κουμπερτέν (που συνήθιζε να περιγράφει τη συμμετοχή των γυναικών στον Αθλητισμό ως «Μη πρακτική, μη ενδιαφέρουσα, μη αισθητική και, εν τέλει, λανθασμένη»), στους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες που διεξήχθησαν στην πατρίδα του (στο Παρίσι, το 1900), τέσσερα χρόνια μετά την πρώτη αναβίωση των Αγώνων στην Αθήνα, επιτράπηκε για πρώτη φορά η συμμετοχή γυναικών! Συγκεκριμένα 22 γυναικών, οι οποίες αγωνίστηκαν στο τένις, στην ιστιοπλοΐα, στο κροκέ, στην ιππασία και στο γκολφ!
Στα επόμενα χρόνια, ιδίως στις ΗΠΑ, δημιουργήθηκε ένα κύμα συμμετοχής γυναικών σε αγώνες στίβου, κολύμβησης και ποδηλασίας, με αποτέλεσμα να ιδρυθεί το 1923 και η πρώτη αμιγώς αθλητική Ένωση για Γυναίκες (η Women’s Amateur Athletic Association, η Ερασιτεχνική Αθλητική Ένωση Γυναικών (WAAA), που διοργάνωσε την ίδια χρονιά και τους πρώτους αγώνες της, στις Ηνωμένες Πολιτείες).
Λίγο νωρίτερα, στη Γαλλία έχουμε την ίδρυση της Διεθνούς Ομοσπονδίας Αθλητικών Γυναικών (την Fédération Sportive Féminine Internationale), που διεκδικούσε σθεναρά τη συμμετοχή των γυναικών στον Αθλητισμό κι έφτασε να διοργανώνει τη Γυναικεία Ολυμπιάδα (το 1921, 1922 και 1923), καθώς και τους Παγκόσμιους Αγώνες Γυναικών (με συμμετοχή γυναικών από 20 χώρες σε τέσσερις διοργανώσεις ανά τετραετία, από το 1922 έως και το 1934)!
Μπροστά σε τέτοιο ρεύμα, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή αναγκάστηκε ν’ αναθεωρήσει τη στάση της και κατέληξε μέσα σε 16 χρόνια (σε 4 Ολυμπιάδες) να πενταπλασιάσει τις γυναικείες συμμετοχές: από τις 65 αθλήτριες το 1920 σε 331 στους Ολυμπιακούς του Βερολίνου, το 1936. Όμως, έμενε ακόμα να καλυφθεί τεράστια απόσταση για ν’ αρχίσει κάπως να γεφυρώνεται η ανισότητα συμμετοχής στον Αθλητισμό εις βάρος των γυναικών.
Η ΑΥΞΗΣΗ ΤΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ
Το χάσμα άρχισε να μικραίνει λόγω κυρίως της βαρύτητας που έδωσαν στον γυναικείο αθλητισμό –μέσα στο πλαίσιο των ιδεολογικών αρχών του Μαρξισμού περί ισότητας των δύο φύλων- οι κομμουνιστικές χώρες της Ευρώπης, με πρωτεργάτη την τότε Σοβιετική Ένωση. Στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες αθλήτριες από τις κομμουνιστικές χώρες κυριαρχούσαν στις αθλητικές διοργανώσεις διεθνώς και ο αριθμός τους ήταν εντυπωσιακός –σε σχέση με τη συμμετοχή γυναικών από τον υπόλοιπο κόσμο.
Το παράδειγμα των κομμουνιστικών κρατών, με αυξημένη συμμετοχή γυναικών και με επιδίωξη διεθνών διακρίσεων, ακολούθησαν σύντομα η Γερμανία και οι σκανδιναβικές χώρες.
Ο αριθμός των αθλημάτων στα οποία οι γυναίκες γίνονταν δεκτές μεγάλωνε συνεχώς και οι επιφυλάξεις πως ο Αθλητισμός δεν «αρμόζει» ή δεν «κάνει καλό» στο γυναικείο σώμα ή στον χαρακτήρα των γυναικών κατέπεσαν με πάταγο.
Από διοργάνωση σε διοργάνωση, οι γυναίκες όχι μόνο αύξαναν τις συμμετοχές τους, αλλά και ορισμένα αθλήματα στα οποία έπαιρναν μέρος γυναίκες συγκέντρωναν παγκοσμίως τεράστιο ενδιαφέρον (όπως π.χ. στη Γυμναστική, στα αγωνίσματα του κλασσικού Αθλητισμού, στην κολύμβηση, στο τένις, στο βόλεϊ κ.α.). Ιδίως στους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Από τις δεκαετίες του ’70 και του ’80 έχουμε την είσοδο στην εποχή του επαγγελματικού αθλητισμού σε μεγάλη κλίμακα πλέον, διεθνώς… Κι αυτό ήταν άλλη μία αφορμή, άλλο ένα πεδίο καλύτερα, για να αναδειχθούν και πάλι οι ανισότητες μεταξύ των φύλων στον Αθλητισμό.
Οι αμοιβές (τακτικές και έκτακτες, μέσω π.χ. διαφημίσεων, χορηγιών κ.λπ.) μεταξύ επαγγελματιών αθλητών και επαγγελματιών αθλητριών είχαν εξ αρχής ιλιγγιώδεις διαφορές. Εις βάρος, φυσικά, των γυναικών του Αθλητισμού. Σύμφωνα με διεθνείς έρευνες –σε μεγάλες διοργανώσεις- οι διαφορές αμοιβών μεταξύ κορυφαίων αθλητών και αθλητριών στο ΙΔΙΟ άθλημα (π.χ. επαγγελματικό ποδόσφαιρο, μπάσκετ και τένις) κυμαίνονταν από τρεις μέχρι και 10 φορές περισσότερο για τους άνδρες!
Κάτι που ισχύει ακόμα και σήμερα, με τη δικαιολογία ότι «ο γυναικείος αθλητισμός δεν πουλάει»! Κι αυτό καλλιεργείται και προωθείται μεθοδικά, χωρίς να λαμβάνεται βέβαια υπόψη ότι ένα ολόκληρο σύστημα σπρώχνει σχεδόν αποκλειστικά τον ανδρικό Αθλητισμό και καταδικάζει στην αφάνεια τον γυναικείο αθλητισμό –που δεν υπολείπεται ιδιαίτερα ούτε σε θεαματικότητα ούτε σε ανταγωνισμό.
Η ΜΕΡΙΔΑ ΤΟΥ ΛΕΟΝΤΟΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΒΟΛΗ ΜΟΝΟ ΣΤΟΝ ΑΝΔΡΙΚΟ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ
Τα Μέσα Ενημέρωσης, οι διαφημιστικές εταιρίες, οι χορηγοί κι οι επενδυτές στον Αθλητισμό, οι παράγοντες του Αθλητισμού (από τους πολιτικούς προϊσταμένους μέχρι τον τελευταίο πρόεδρο ενός συλλόγου), οι εταιρίες στοιχημάτων βομβαρδίζουν τον κόσμο σχεδόν αποκλειστικά με οτιδήποτε έχει να κάνει με τον ανδρικό Αθλητισμό –ακόμα κι αν είναι μηδενικής ποιότητας και στάθμης. Ένας τηλεοπτικός σταθμός συνήθως προτιμά να μεταδώσει έναν αγώνα ανδρικού ποδοσφαίρου Γ’ και Δ’ κατηγορίας, παρά έναν αγώνα γυναικείου ποδοσφαίρου Α’ κατηγορίας, με συγκριτικά καλύτερο θέαμα. Φαντάζομαι πως οι περισσότεροι κι οι περισσότερες –αν όχι όλες κι όλοι σας- έχετε παρακολουθήσει γυναικείους αγώνες ποδοσφαίρου ιδίως στις μεγάλες διοργανώσεις, όπως στα Παγκόσμια Πρωταθλήματα (τα γυναικεία Μουντιάλ). Και έχετε θαυμάσει, κυριολεκτικά, το ποδόσφαιρο που παίζουν τα κορίτσια… Κι όμως, πέραν των μεγάλων διοργανώσεων, το γυναικείο ποδόσφαιρο π.χ. θάβεται –πλην ελαχίστων χωρών.
Συντριπτικά ποσοστά διαφοράς προβολής
Συστηματικές έρευνες σε δυτικά κράτη (ΗΠΑ, Αυστραλία κ.α.), κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες, έχουν αποδείξει ότι τα ΜΜΕ (εφημερίδες, τηλεόραση, ραδιόφωνο –τα αθλητικά τμήματα των οποίων στελεχώνονται κυρίως από άνδρες) προβάλλουν τα γεγονότα του ανδρικού αθλητισμού κατά 92-95% του συνόλου της ύλης τους. Στον γυναικείο αθλητισμό, αντίθετα, αφιερώνουν μόλις από 5-8% της ύλης τους –κι αυτό όχι πάντα για καλό. Πολλές φορές τα θέματα (άρθρα, ρεπορτάζ) αφορούν μη αθλητικό περιεχόμενο (π.χ. κουτσομπολιά –ακόμα και σεξιστικά σχόλια- για τις αθλήτριες ή τις γυναικείες ομάδες)!
Και φανταστείτε ότι ο γυναικείος αθλητισμός καλύπτει περίπου το 40% των αθλητικών γεγονότων που πραγματοποιούνται συνολικά στον κόσμο…
Και ξέρετε καλά ότι όπου λείπει η προβολή, λείπει και η κινητήρια δύναμη –τα χρήματα– για την ανάπτυξη ενός αθλήματος, για πιο ποιοτικές αθλητικές εγκαταστάσεις, για την ικανοποιητική ανταμοιβή των συντελεστών του αθλήματος: των αθλητριών, των προπονητών τους κ.α.
ΕΛΛΕΙΨΗ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΕ ΘΕΣΕΙΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ
Αν και οι γυναίκες έχουν εδώ και έναν αιώνα αποδείξει ευρύτερα τις ικανότητές τους σε κάθε πεδίο κι επίπεδο της σύγχρονης ζωής (στην εργασία, στην Επιστήμη, στην κοινωνική δράση, στον Πολιτισμό, στον Αθλητισμό, στην αποτελεσματική συμμετοχή στα κοινά και στη διοίκηση, στις επιχειρήσεις και σε τόσα άλλα) στον ανδροκρατούμενο πλανήτη μας εξακολουθούν να σπρώχνονται συνεχώς στο περιθώριο, με ελάχιστες ευκαιρίες και προοπτικές.
Μετρήστε πόσες γυναίκες υπάρχουν στην τεχνική ηγεσία ομάδων: όχι ανδρικών ομάδων, αλλά έστω γυναικείων! Πόσες γυναίκες βρίσκονται στο τιμόνι διοικήσεων συλλόγων, αθλητικών εταιριών, αθλητικών ομοσπονδιών! Δεν θα κουραστείτε πολύ να τις μετρήσετε, γιατί είναι ελάχιστες. Όχι μόνο στη δική μας χώρα, αλλά και διεθνώς.
Με το ζόρι ξεχωρίζουν μέσα στον ανδροκρατούμενο παγκόσμιο Αθλητισμό γυναίκες σε θέσεις ευθύνης εντός αγωνιστικού χώρου: προπονήτριες, διαιτητές, π.χ. Είναι μετρημένες στα δάχτυλα το πολύ των δύο χεριών σε κάθε άθλημα. Και, πέραν πάσης αμφιβολίας, αμειβόμενες χαμηλότερα από τους άνδρες σε αντίστοιχες θέσεις.
Στο διοικητικό συμβούλιο της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου, στη FIFA, για παράδειγμα, στα 36 μέλη του Συμβουλίου, μόλις έξι είναι γυναίκες (το 1/6). Κι από αυτές καμία δεν βρέθηκε «άξια» να αναλάβει μια υψηλόβαθμη θέση. Υπάρχουν οκτώ θέσεις αντιπροέδρων: ανήκουν όλες σε άνδρες!
Στο ανώτατο όργανο διοίκησης της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου, την Εκτελεστική Επιτροπή/Executive Committee της UEFA, στις 20 συνολικές θέσεις υπάρχει μόλις ΜΙΑ γυναίκα (ως απλό μέλος)! Οι υπόλοιπες θέσεις κατέχονται από 19 άνδρες.
Στο Κεντρικό Συμβούλιο της FIBA στα 16 μέλη, μόλις το ¼ (οι 4, δηλαδή) είναι γυναίκες.
Στην Ελληνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία/ΕΠΟ (για να έρθουμε στα δικά μας) στο Δ.Σ. της υπάρχουν 18 μέλη: ΟΛΟΙ ΑΝΔΡΕΣ.
Στην Ομοσπονδία Μπάσκετ (ΕΟΚ): Σε 22 μέλη του Δ.Σ. συμβουλίου, τα 21 είναι άνδρες! Μόλις πρόσφατα εξελέγη ως μέλος η μεγάλη πρωταγωνίστρια του γυναικείου μπάσκετ στη χώρα μας, η Άννυ Κωνσταντινίδου.
Στην Ομοσπονδία Βόλεϊ: Στα 22 μέλη του Δ.Σ. μόλις τα 4 είναι γυναίκες. Και απ’ αυτές μόνο 1 στις υψηλόβαθμες θέσεις της διοίκησης (ως ταμίας).
Στην Ομοσπονδία Τένις: 18 μέλη του Δ.Σ. ΟΛΟΙ ΑΝΔΡΕΣ – Υπάρχει και μία γυναίκα μέλος, η εκπρόσωπος των αθλητών/αθλητριών τένις της χώρας μας.
Στον ΣΕΓΑΣ: Εδώ στο Δ.Σ. έχουμε 19 μέλη, με μόλις 4 γυναίκες (σχεδόν το 1/5 του συνόλου των μελών) και απ’ αυτές η Σοφία Σακοράφα είναι πρόεδρος της Ομοσπονδίας (εξελέγη φέτος για πρώτη φορά γυναίκα πρόεδρος στον ΣΕΓΑΣ). Μία από τις ελάχιστες επικεφαλής αθλητικής Ομοσπονδίας στην Ελλάδα.
Δεν θα σας κουράσω άλλο, νομίζω πως σας έδωσα μία ιδέα για το τι εννοούμε «ισότητα φύλων» στον ελληνικό, αλλά και στον παγκόσμιο Αθλητισμό.
ΤΟ «ΑΛΛΟ ΦΥΛΟ»
Δεν είναι όμως μόνο οι γυναίκες που αντιμετωπίζονται ανισότιμα, υποτιμητικά και –σε πολλές περιπτώσεις- ακόμα και ρατσιστικά στον ανδροκρατούμενο διεθνώς Αθλητισμό. Με στερεότυπα που καλά κρατούν και συντηρούνται μεθοδικά από τους κατέχοντες τις θέσεις ευθύνης άνδρες. Οι οποίοι καθόλου δεν παρουσιάζονται πρόθυμοι να μοιραστούν πιο ισορροπημένα τις θέσεις και τα προνόμιά τους έναντι των γυναικών που συμμετέχουν ενεργά στον παγκόσμιο ή εγχώριο Αθλητισμό.
Στο στόχαστρο των διακρίσεων είναι και οι αθλητές που ανήκουν στην κοινωνική ομάδα των ΛΟΑΤΚΙ, των ομοφυλοφίλων, των τρανσέξουαλ και άλλων…
Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκυο, που διεξήχθησαν νωρίτερα φέτος το Καλοκαίρι, συμμετείχαν συνολικά πάνω από 11.000 αθλητές και αθλήτριες. Ειδικότερα: 5.982 άνδρες και 5.494 γυναίκες. Eίναι ο μεγαλύτερος αριθμός αθλητριών που αγωνίστηκαν ποτέ σε Ολυμπιακούς Αγώνες έως τώρα, αν υπολογίσουμε πως στους προηγούμενους Ολυμπιακούς του Ρίο οι γυναικείες συμμετοχές ήταν περίπου 5.059 και στου Λονδίνου (το 2012) 4.676.
Από το σύνολο αυτό των αθλητών των φετινών Ολυμπιακών Αγώνων, 181 βγήκαν ανοιχτά και δήλωσαν ότι είναι ομοφυλόφιλοι, λεσβίες, αμφιφυλόφιλοι, τρανσέξουαλ και άλλοι. Πράγμα που σημαίνει ότι ο αριθμός αυτός υπερβαίνει το σύνολο των έως τώρα δηλωθέντων στην κατηγορία αυτή αθλητών σε όλους τους προηγούμενους Ολυμπιακούς Αγώνες μαζί! Π.χ. στο Λονδίνο το 2012 είχαν δηλώσει πως ανήκουν στην ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα 23 και στο Ρίο (το 2016) 56.
Δηλαδή, ο αριθμός τους υπερτριπλασιάστηκε από τους προηγούμενους Ο.Α. έως τους φετινούς.
Αθλήτριες κι αθλητές της σφαιροβολίας, της κωπηλασίας, της σκοποβολής, της άρσης βαρών κ.α., και μάλιστα κατακτητές μεταλλίων κάποιοι απ’ αυτές ή αυτούς, βγήκαν και δήλωσαν ανοιχτά πόσο καταπιεστικά και καταθλιπτικά ένιωθαν για χρόνια, πόσες προσβολές και αμφισβήτηση υπέστησαν, κρύβοντας την πραγματική σεξουαλική τους ταυτότητα.
Ανέφεραν πόσο περήφανοι νιώθουν για τη σεξουαλικότητά τους, κάποιοι αποκάλυψαν πως έφτασαν και σε απόπειρες αυτοκτονίας λόγω των διακρίσεων που υπέφεραν μέσα στον χώρο του Αθλητισμού ή βρήκαν την ευκαιρία να καταγγείλουν τις καταπιέσεις που δέχεται η ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα στις χώρες τους.
Να θυμίσουμε πως για πολλά χρόνια το ίδιο το σύστημα του Αθλητισμού έφερνε σε δύσκολη θέση τους αθλητές αυτούς, ακόμα και με ακυρώσεις των επιδόσεών τους βάσει των γνωστών μετρήσεων τεστοστερόνης –σε σχέση με τα εξωτερικά τους φυσικά χαρακτηριστικά- που «αποδείκνυαν» πόσο άνδρες ή γυναίκες είναι, ανεξαρτήτως του πώς πραγματικά ένιωθαν οι ίδιοι.
Η ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ ΣΤΑ ΜΜΕ
Και πάμε τώρα, κλείνοντας, στα πιο «δικά μας»…
Στην κατάσταση στον χώρο της Αθλητικής Δημοσιογραφίας, εντός κι εκτός Ελλάδας.
Κατ’ αρχάς, να πω ότι υπήρξα μία από τις πρώτες δημοσιογράφους του ελληνικού αθλητικού Τύπου. Ξεκινώντας στις αρχές της δεκαετίας του ’80 (τέλη του 1982, συγκεκριμένα), καλύπτοντας και θέματα του υπουργείου Αθλητισμού (εκτός του ελεύθερου ρεπορτάζ που ήδη έκανα) για το ραδιόφωνο (Α’ και Β’ Πρόγραμμα τότε) της ΕΡΤ, στην Αθήνα. Μέσα σε λίγους μήνες, ο τότε Προϊστάμενος του Αθλητικού Τμήματος του σταθμού, ο αγαπημένος μας Ηρακλής Κοτζιάς, με εμπιστεύθηκε και μου έδωσε την ευκαιρία να κάνω πραγματικότητα το πιο τρελό μου όνειρο (από τα εφηβικά μου χρόνια, όταν παρακολουθούσα μανιωδώς ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά ελληνικούς και ξένους αγώνες ποδοσφαίρου): να μεταδώσω κι εγώ «ζωντανά» από το ραδιόφωνο ποδοσφαιρικό αγώνα. Το τολμήσαμε λίγο πριν λήξει η αγωνιστική περίοδος 1982-83, με «ζωντανή» μετάδοσή μου από το Στάδιο Καραϊσκάκη του αγώνα Α’ Εθνικής κατηγορίας Εθνικού Πειραιώς – Παναχαϊκής. Προφανώς, δεν τα πήγα άσχημα –όπως έδειξαν οι αντιδράσεις των προϊσταμένων μου στην ΕΡΤ, συναδέλφων και φιλάθλων. Όπως μάθαμε αργότερα, αυτό ήταν μια παγκόσμια πρωτιά, δεν είχε ξαναγίνει «ζωντανή» ραδιοφωνική μετάδοση ποδοσφαιρικού αγώνα από άλλη γυναίκα έως τότε. Τότε ξέραμε πως σίγουρα ήταν μια «πανελλήνια πρώτη». Αγάπησα πολύ αυτό που μου προσφέρθηκε ως «ουρανοκατέβατο δώρο» και γι’ αυτό και συνέχισα και τα επόμενα πολλά χρόνια την ενεργή και συστηματική ενασχόλησή μου με το αθλητικό ρεπορτάζ, μέσω «ζωντανών» μεταδόσεων ποδοσφαίρου, βόλεϊ, στίβου κι άλλων αθλημάτων κυρίως για το ραδιόφωνο που λάτρευα (της ΕΡΤ), με αρχισυνταξία και παρουσίαση ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών αθλητικών εκπομπών, αλλά και με κάλυψη αθλητικών διοργανώσεων και γεγονότων εντός κι εκτός Ελλάδας, με αρθρογραφία, συνεντεύξεις, επιμέλεια ύλης κ.α. στον ημερήσιο και τον περιοδικό Τύπο της Αθήνας (στην «ΠΡΩΤΗ», στο «ΣΠΟΡΤΑΪΜ», στο «ΚΑΙ» κ.α.).
Πώς ένιωθα γι’ αυτό και τι καταστάσεις αντιμετώπισα;
Στη δεκαετία του ’80 ήμασταν ελάχιστες γυναίκες στον χώρο της Αθλητικής Δημοσιογραφίας (και στην Ελλάδα και στην Ευρώπη). Στην Ελλάδα, μέχρι και μετά τα μέσα της δεκαετίας αυτής, ήμασταν μόλις 2-3 στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση της ΕΡΤ (Λήδα Βεντούρα, Μαρία Γκίκα κι εγώ) και άλλα 2-3 κορίτσια σε αθλητικές εφημερίδες της Αθήνας. Μετά το 1987 (αν δεν κάνω λάθος) –και ιδίως τις δεκαετίες του ’90 και του 2000- μπήκαν κι άλλες νέες συνάδελφοι διστακτικά στο επάγγελμα –κι οι περισσότερες έμειναν κι έκαναν καριέρα. Με πολλές από τις συναδέλφους αυτές συμπορεύτηκα στον επαγγελματικό μας χώρο (στην ΕΡΤ ή και σε εφημερίδες) κι έκανα ό,τι μπορούσα για να σταθώ δίπλα τους, να τις βοηθήσω με φιλοτιμία κι ανιδιοτέλεια -όπως είχαν βοηθήσει κι υποστηρίξει κι εμένα παλαιότερα άλλοι συνάδελφοί μας…
Το 1987 είχα την τιμή να είμαι η πρώτη γυναίκα που ο Σύνδεσμός μας (με έτος ίδρυσης το 1954), με πρόεδρό του τότε τον Πέτρο Λινάρδο και Γραμματέα του τον αείμνηστο Κώστα Κυριαζή, ενέγραψε ως τακτικό του μέλος. Όπως καταλαβαίνετε, ήμουν –και είμαι- πολύ περήφανη γι’ αυτό. Κάτι που απάλυνε κάπως την αμφισβήτηση και τη δυσπιστία με την οποία ένιωθα πως με αντιμετώπιζαν μερικοί (λίγοι) άνδρες συνάδελφοι. Με πικρόχολα σχόλια κι ειρωνείες, κυρίως πίσω από την πλάτη μου. Όμως, η μεγάλη πλειονότητα των συναδέλφων μου –και στην ΕΡΤ και έξω απ’ αυτήν- με ενθάρρυνε, με διόρθωνε καλόπιστα, με εφοδίαζε με γνώσεις κι εμπειρίες, αντιμετωπίζοντάς με ισότιμα, με σεβασμό και αναγνωρίζοντας πόσο σοβαρά έπαιρνα τα καθήκοντά μου και την ενασχόλησή μου με έναν χώρο όπου δεν είχαν συνηθίσει γυναίκες ανάμεσά τους.
Ειλικρινά, αισθάνομαι ευγνωμοσύνη για όλους αυτούς τους άνδρες που στάθηκαν δίπλα μου, είτε στην ΕΡΤ είτε στις εφημερίδες που εργάστηκα, και μοιράστηκαν μαζί μου τις γνώσεις και τις απόψεις τους! Όπως, ανάλογα αισθάνομαι μεγάλη ευγνωμοσύνη και για ανθρώπους του Αθλητισμού μας, που με αγκάλιασαν με συμπάθεια και κατανόηση, ιδίως προπονητές και αθλητές/αθλήτριες (άλλοι μεγαλύτεροι κι άλλοι συνομήλικοι ή και μικρότεροι από μένα) από τους χώρους του ποδοσφαίρου, του μπάσκετ, του βόλεϊ, του στίβου… που μου ξεκλείδωσαν τα μυστικά του αθλήματός τους ο καθένας/η καθεμία, μου μετέφεραν τις ειδικές γνώσεις κι εμπειρίες τους και με οδήγησαν να καλύπτω και να μεταφέρω στο κοινό τα αθλητικά γεγονότα εντός κι εκτός Ελλάδας με λιγότερα λάθη κι αστοχίες. Χωρίς αυτούς δεν θα τα είχα καταφέρει, παρά τη σκληρή δουλειά μου.
Στη γενική εικόνα, όμως, τα πράγματα δεν είναι τόσο ρόδινα –όσο ευτύχησα προσωπικά να ζήσω στο επάγγελμά μας. Σύμφωνα με διεθνείς στατιστικές, η παγκόσμια αθλητική δημοσιογραφία στελεχώνεται κατά 90% από άνδρες. Και περίπου το 95% των παρουσιαστών ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών εκπομπών είναι αποκλειστικά άνδρες. Μόλις το 5-10% είναι γυναίκες –που συνήθως καλύπτουν συγκεκριμένα αθλήματα ή τους δίνονται συγκεκριμένα καθήκοντα και ρόλοι στην παρουσίαση εκπομπών. Κι όχι κεντρικοί και βασικοί, αλλά ιδίως υποστηρικτικοί και επικουρικοί ρόλοι. Με άλλα λόγια, οι άνδρες συνάδελφοι (είτε στην Ελλάδα είτε διεθνώς) που είναι σε θέσεις ευθύνης και διοίκησης δεν εμπιστεύονται τις γυναίκες αθλητικογράφους όσο τους άνδρες υφισταμένους τους. Κι ας εργαζόμαστε οι γυναίκες πολύ συχνά σκληρότερα από τους άνδρες συναδέλφους μας για να αποδείξουμε τις ικανότητές μας και να διεκδικήσουμε ευκαιρίες. Συνήθως οι γυναίκες στον αθλητικό Τύπο αντιμετωπίζονται με επιφύλαξη κι αμφισβήτηση για το αν θα τα καταφέρουν!
Και, δυστυχώς, υπάρχει και η «σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού», με σεξιστικές συμπεριφορές κατά γυναικών συναδέλφων μας από άνδρες συναδέλφους, που νιώθουν είτε πολύ άβολα είτε πολύ ρατσιστικά έχοντας στα πόδια τους συνεργάτες χωρίς …μουστάκι (για να το πω ευγενικά). Δυστυχώς, έχω υπάρξει κάποιες φορές αυτόπτης κι αυτήκοος μάρτυρας τέτοιων συμπεριφορών (με δήθεν αθώα υπονοούμενα, πειράγματα ή και ευθείες προσβολές κατά γυναικών συναδέλφων μας) και πολέμησα, φυσικά, κάθε τέτοια συμπεριφορά όταν ερχόταν υπ’ όψιν μου –αν και με φύλαξε ο Θεός και δεν υπέστην η ίδια κάποια κακομεταχείριση στη διάρκεια της καριέρας μου. Ίσως γιατί εξ αρχής αντιμετώπιζα τους άνδρες συναδέλφους ως ίση προς ίσους και δεν δίσταζα να χρησιμοποιήσω τη δική τους «γλώσσα» για να υπερασπιστώ τον εαυτό μου. Άλλες συνάδελφοι ίσως να μην είχαν/έχουν το θάρρος και το κουράγιο να αντιδρούν με ανάλογο τρόπο… Και υπέφεραν –ή υποφέρουν…
Για γυναίκες σε θέσεις επικεφαλής αθλητικών τμημάτων δεν είμαι σε θέση να σας μιλήσω! Ειδικά στην Ελλάδα. Όχι γιατί δεν θέλω, αλλά επειδή –με εξαίρεση τη μοναδική Φωτεινή Παπαγεωργίου, που είναι για χρόνια επικεφαλής του Αθλητικού Τμήματος της COSMOTE TV (κι είμαστε πολύ περήφανες γι’ αυτήν!)- δεν έχουμε στην Ελλάδα άλλη γυναίκα συνάδελφο σε τέτοια υψηλή θέση ευθύνης. Άλλο ένα «κατόρθωμα» του ανδρικού κατεστημένου στον χώρο της ελληνικής Δημοσιογραφίας, δυστυχώς, παρ’ ότι υπάρχουν άξιες και ικανότατες συνάδελφοι διαθέσιμες.
Και, φυσικά, και στο δικό μας χώρο υπάρχει το χάσμα των αμοιβών. Οι γυναίκες αθλητικογράφοι πληρώνονται κατά τεκμήριο χαμηλότερα από τους άνδρες συναδέλφους τους. Ακόμα κι αν έχουν περισσότερα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα σε σύγκριση μ’ εκείνους.
ΘΛΙΒΕΡΟΣ ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ύστερα από όσα σας ανέφερα, δεν νομίζω να έχει μείνει κανείς σας με οποιαδήποτε αμφιβολία για το αν υπάρχουν ανισότητες μεταξύ των φύλων στο χώρο του Αθλητισμού και στο χώρο του Αθλητικού Τύπου.
Δυστυχώς, ενώ έχουμε διανύσει το 1/5 του 21ου αιώνα, οι ανισότητες υπέρ των ανδρών είναι τεράστιες και δύσκολα αντιμετωπίσιμες από τα άλλα δύο φύλα, που νιώθουν περιθωριοποιημένα, εξουθενωμένα και «ξεζουμισμένα» από τον άνισο και άδικο ανταγωνισμό.
Οι άνδρες κυριαρχούν στον διεθνή Αθλητισμό και στον Αθλητικό Τύπο και οικονομικά και ψυχολογικά, αξιοποιώντας βαθιά ριζωμένα κοινωνικά στερεότυπα και τα κενά του «συστήματος». Εκμεταλλεύονται συνήθως τη φυσική τους δύναμη και τις καλά θεμελιωμένες διασυνδέσεις και προκαταλήψεις τους για να κάνουν επίδειξη υπεροχής, εις βάρος των γυναικών και των ομοφυλοφίλων. Ο Αθλητισμός είναι ένα πεδίο άνισου και αθέμιτου ανταγωνισμού υπέρ του ανδρικού φύλου.
Και αν (με μέγιστη ευθύνη και ημών, των λειτουργών των ΜΜΕ) δεν καλλιεργηθεί συστηματικά η αλλαγή νοοτροπίας τόσο των ανδρών, όσο και των γυναικών και των μελών της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας (ώστε να μην δεχόμαστε παθητικά την εκμετάλλευση, τις προσβολές, την υποτίμηση, την περιθωριοποίηση), δεν έχουμε να περιμένουμε τίποτα καλύτερο στο μέλλον!».
